selamikaranfil
moderatör
Üyelik: 01 Ocak 2005
Durum Online: Offline
Mesaj: 242
|
| Gönderildi: 29 Nisan 2005 - 10:33 | IP Kayıtlı
|
|
|
KÖTÜ ALISKANLIKLAR VE NEDENLERI
A. Alkolizm (Alkol Bagimliligi) :
Alkol ve maddeye bagli bozukluklarda bagimlilik ve kötüye kullanim için ayni ölçütler kullanilir. Bagimlilikla kötüye kullanim ayrimi agirlik/siddet farkiyla konur. Alkol için önemli göstergeler;
• Alkol kullanimini kesememek, birakamamak,
• Bir süre içkiyi birakarak, geçici ayiklik dönemi olusturarak kullanimi denetleme, asiri tüketimi azaltma yönünde tekrarlayan çabalar olur.
• Tikinircasina içerek en az 2 gün boyunca sarhos kalmak (entoksikasyon).
• Sarhos (entoksike) iken olaylarin bazilarinin animsayamama (film kopmasi).
• Düzenli olarak sert içki tüketimi.
• Ciddi fiziksel hastaligini alkolün arttirdigini bilmesine karsin alkole devam etmek.
• Içecek olmayan alkol ürünlerini içmek (ispirto gibi).
• Is, aile, sosyal yasamda bozulmalar. Örnegin alkollüyken siddet davranisi, ise gidememe, is kaybi, sarhoslukla ilgili tutuklanma, trafik kazasi, evlilik sorunu, bosanma.
Alkol yoksunlugu çok fazla ve uzun süre alkol aliniminin sonlandirilmasi ya da azaltilmasiyla ortaya çikar, asagidaki belirtilerin iki veya fazlasinin görülmesi gerekir:
• Terleme veya 100'den fazla nabiz ve kendini gösteren otonomik hiperaktivite.
• Artmis el titremesi.
• Uykusuzluk.
• Bulanti veya kusma.
• Geçici görsel, dokunsal veya isitsel varsanilar veya yanilsamalar.
• Asiri huzursuzluk
• Kaygi-endise
• Sara tipi kasilma nöbetleri
Tam alkol yoksunlugu tablosuna deliryum tremens denir.
Deliryumda sakinlestiriciler, damar içi serum, destekleyici ekip ile yatarak tedavi gerekebilir. Potansiyel olarak tehlikeli bir tablodur.
Bagimlilik tedavisinde hedef tam ayiklik, alkolden tamamen uzak kalmak olmalidir. Psikoterapisi kendini tanimaktan çok içme/yeniden baslama nedenleri gibi somut noktalara odaklanarak basarili olabilir. Alternatif bas etme yollari arastirilmalidir. Es/aile destegi tedavi basarisini arttirir.
Disülfiram (Antabus) tedavisi, alkol alindiginda zehirlenme etkisi yaparak etkili olur. Genel saglik ve güdülenme iyiyse yarar saglayabilir, hastadan habersiz bu ilaci kullandirmak tehlikelidir.
B. Amfetamin Bagimliligi :
Bagimlilik potansiyeli kokainden biraz daha zayiftir. Hekimlikte dikkat eksikligi ve hiperaktivite bozuklugunda ve narkolepside kullanilmaktadir. Amfetamin (ve amfetamin benzeri madde) düzenli kullaniminin tipik sonuçlari performans artisi duygusu, kilo kaybi ve paranoid (kuskucu) düsüncelerdir. Yoksunlugunda bunalti, titreme, halsizlik, kas kramplari, gece kabuslari, mide agrilari, doymayan açlik, hosnutsuz duygudurum belirtileri olur. En ciddi yoksunluk belirtisi çökkünlüktür (depresyon). Amfetamine bagli olarak psikotik bozukluk, duygudurum bozuklugu, bunalti, cinsel islev ve uyum bozuklugu gelisebilir.
Tedavisi kokain bagimliligi tedavisine benzer. Psikoz varliginda antipsikotikler, bunun disinda bunalti gidericiler kullanilir.
C. Kafein Bagimliligi:
Kafein kahve disinda çay, özellikle migren ilaçlarinda, kakao, çikolatada, hafif içkilerde bulunur. Bagimlilik yapici maddelerin hemen her özelligini barindirir. Kafein yoksunlugunda bas agrisi, yorgunluk ya da sersemlik, bunalti veya çökkünlük, bulanti-kusma belirtileri görülür.
Tedavide diyet ve aliskanliklardan kafeinin çikartilmasi veya ciddi ölçüde azaltilmasi gerekir. Hasta yakinlarindan destek istenir. Su ya da kafeinsiz hafif içeceklerin gün içinde sik tüketimi yararli olur. Agri kesiciler kullanilabilir.
D. Esrar (Kannabis) Bagimliligi:
Esrar için kullanilan diger isimler: marijuana, ot, çay, pot, yabani ot. Neselendirici etkisi bin yildir bilinir. Agri kesici, uyku verici etkileri de vardir. En sik yasadisi kullanilan maddedir.
Esrara karsi tolerans gelisir, yani dozu arttirmadan ayni etkileri saglamaz hale gelir, psikolojik bagimliligi vardir, fiziksel bagimliligi ise olasilikla fazla güçlü degildir.
Esrar yoksunlugunda huzursuzluk, uykusuzluk, istahsizlik ve hafif bunalti olur. Esrar içildiginde neselendirici etkisi dakikalar içinde baslar, 2-4 saat sürebilir. En sik görülen etki gözlerin kizarmasi, hafif kalp hizlanmasidir. Istah artisi ve agiz kurulugu olabilir. Esrara bagli paranoid fikirlerle giden psikotik bozukluk, bunalti bozuklugu, kalici algi bozuklugu ve amotivasyonel sendrom (hiçbir sey yapmadan yasama) gelisebilir.
Tedavisi ayik ve temiz kalma ve destekleme ilkesine dayanir.
E. Kokain Bagimliligi:
En fazla bagimlilik yapan, siklikla kötüye kullanilan ve en tehlikeli maddelerden biridir. Diger isimleri: Snow, cake, lady, freebase, crack, rock. Tipta ilk olarak yerel anestezide kullanilmistir.
Kokainin davranissal etkileri hemen hissedilir ve 30-60 dakika sürer. Solunum yoluyla alinisi az tehlikeli, damardan ve sigara olarak alinmasi ise en tehlikeli yollardir. Agizdan alimi beyin-damar hastaliklari, kalp anomalileri ve ölümle sonuçlanabilir.
Kokain sarhoslugunda (zehirlenme) görülebilecek belirtiler: asiri nese veya duygulanimda küntlesme, gerginlik veya öfke, kalp atim artisi, gözbebegi genislemesi, terleme-titreme, bulanti-kusma, burun akintisi, kilo kaybi, kas zayifligi, gögüs agrisi, kalpte ritm bozuklugu, saskinlik, kasilma nöbetleri, koma.
Kokain yoksunluk belirtileri: yorgunluk, canli ve hosnutsuz rüyalar, uykusuzluk veya asiri uyku, istah artisi, asiri hareketlenme veya durgunluk.
Kokaine bagli paranoid sanrilar ve varsanilarla giden psikotik bozukluk, duygudurum bozuklugu, bunalti bozuklugu, cinsel islev bozuklugu, uyku bozuklugu gelisebilir.
Tedavisinde sosyal ortam degisimi, sik idrar tahlilleri, bireysel ve aileye yönelik psikolojik destek, kendine yardim grubu olan Adsiz Narkotikler (AN) destegi, antidepresanlar yararli olabilir.
F. Halüsinojen Bagimliligi:
Psikodelik maddeler olarak da bilinir. Klasik olarak dogada bulunan halüsinojenler psilosibin ve meskalindir. Klasik yapay halüsinojen ise LSD'dir.(1938'de üretildi). Uzun dönem halüsinojen kullanimi sik görülmez. Fizik bagimliligi yoktur.
Halüsinojen sarhoslugu belirtileri: bunalti, çökkünlük, paranoid (kuskucu) düsünce, yargilama bozuklugu, algilarin keskinlesmesi, yabancilasma, yanilsamalar, varsanilar, gözbebegi genislemesi, kalp hizinin artmasi, terleme, çarpinti, görme bulanikligi, titreme, dengesizlik.
Halüsinojene bagli kalici algi bozuklugunda geometrik varsanilar, renk pariltilari, renklerin belirginlesmesi, nesnelerin çevresinde isik haleleri, nesneleri oldugundan çok büyük veya çok küçük görmeler olabilir. Halüsinojene bagli psikotik bozukluk, duygudurum bozuklugu, bunalti bozuklugu gelisebilir.
Tedavisi halüsinojen sarhoslugunda konusma ve yatistirma, kisa süreli ilaç kullanimi, var olan psikiyatrik durumun tedavisi biçimindedir.
G. Uçucu (Bally, Tiner, vs) Bagimliligi:
Bu gruba çözücüler (solventler), yapistiricilar, uhular, aerosoller, propanlar, tiner ve benzin girer. Örnekleri: Bally, tiner, benzin, çakmak gazi, temizleme sivisi, sprey boya, ayakkabi boyasi, daktilo düzeltici sivisi. Ucuz, kolay bulunan ve yasal maddelerdir. Bu nedenle yoksullar ve gençler tarafindan sik kullanilir.
Uçuculara tolerans gelisir (doz arttirma geregi) fakat yoksunluk belirtileri hafiftir. Etkileri alimdan 5 dakika sonra baslayip 3 dakika-saatler sürebilir. Uçucu sarhoslugu belirtileri: kavgacilik, aldirmazlik, yargilama bozuklugu, sersemlik, nistagmus (göz titremesi), geveleyerek konusma, yürürken sendeleme, uykulu hal, tepki yavaslamasi, titremeler, kaslarin zayiflamasi, görme bulanikligi veya çift görme, asiri nese, komaya varabilecek bilinç kaybi. Uçuculara bagli olarak deliryum, kalici bunama, psikotik bozukluk ve duygudurum veya bunalti bozuklugu gelisebilir.
Tedavisinde egitim, alttaki kisilik bozuklugunun tedavisi, sosyal destekleme gerekebilir.
H. Sigara (Nikotin) Bagimliligi:
Sigara bagimliliginda baslangiç giderek 14 yasin altina inmektedir. Sigara kullaniminin en önemli yan etkisi uzun vadede ölümdür. Sigaranin uyarici özellikleri dikkat artisina, ögrenme ve sorun çözme yetisinde gelisime yol açar. Ayrica gerginlik ve çökkünlügü azaltici etkileri vardir. Sigaraya baslayanlarin yarisindan fazlasi sürekli içici hale gelir.
Sigarayi biraktiktan sonra 24 saat içinde ortaya çikan yoksunluk belirtileri; hosnutsuz veya çökkün duygudurum, uykusuzluk, istah artisi, kalp yavaslamasi, huzursuzluk, bunalti, kolay sinirlenme.
Sigara birakmanin yararlari: daha uzun yasama, genel saglikta düzelme, akciger kanseri, diger kanserler, kalp krizi, beyin damar hastaligi ve süregen akciger hastaligi riskinin; düsük dogum riskinin azalmasi.
Destek almadan kendi kendine sigara birakma basari orani %10 gibiyken nikotin bantlari kullanimi ve davranis terapisi destegiyle basari orani %60'a kadar çikabilmektedir. En önemli öge yeme, araba kullanma, sosyal ortamlar gibi günlük etkinliklerin sigarasiz nasil sürdürülecegi, duygusal sorunlar ve kilo alimiyla nasil basa çikilacagini gözden geçiren destegi planlamaktir. Grup olarak (topluca) sigarayi birakma, nikotinli sakizlar, antidepresan kullanimi, telefon görüsmeleriyle siki izleme bagimlilik tedavisinin diger unsurlari olabilir.
I. Eroin (Opiyat) Bagimliligi:
Opiyatlar eroin, morfin, hidromorfin, metadon ve kodeindir. En sik kullanilan opiyat eroindir. Düzenli kullanimiyla eroine birkaç ayda bagimlilik ve tolerans gelismektedir.
Eroin kullanimiyla önce neselenme, sonra apati (ilgisizlik), huzursuzluk, yargilama ve bellek bozuklugu, gözbebeklerinde daralma, sersemlik duygusu, sözleri geveleme, dikkat ve bellek bozuklugu olur; bunlar eroin sarhoslugu belirtileridir.
Eroin kullaniminin azaltilmasi veya kesilmesiyle ortaya çikabilecek yoksunluk belirtileri; hosnutsuz duygudurum, bulanti-kusma, kas agrilari, göz yasi artisi, burun akintisi, gözbebegi genislemesi, terleme, ishal, esneme, ates, uykusuzluk. Eroin asiri dozda alindiginda solunum durmasi ile ölüme neden olabilir. Eroin komasinda gözbebekleri topluigne basi gibi daralmistir.
Tedavisinde ayikligin saglanmasi, AIDS açisindan bilgilendirme, denetimli metadon yerine koyma tedavisi, psikoterapi, adsiz narkotikler (AN) gibi kendine yardim gruplari sayilabilir.
J. Fensiklidin Bagimliligi:
Öteki adlari: Melek tozu, kristal, baris hapi, süpergrass, hap, roket yakiti, at sakinlestirici. Veterinerlikte kullanilan bir anestetiktir. Ketamin de benzer bir maddedir.
Fensiklidin sarhoslugu (entoksikasyonu) belirtileri: kavgacilik, saldirganlik, dürtüsellik, yargilama bozuklugu, nistagmus (göz titremesi), hipertansiyon ve kalp hizinin artmasi, uyusma, agri duyumunda azalma, sarsak hareketler, konusma pelteklesmesi, kas katiligi, kasilma veya koma, ses duyumunda artis. Fensiklidin alimindan sonra 1-2 günde psikoz benzeri tablodan çikilir. Bagimliliginda düsünce bozuklugu, reflekslerin azalmasi, bellek kaybi, dürtü denetimi kaybi, uykululuk, çökkünlük, yogunlasma bozuklugu olur. Fensiklidine bagli psikotik bozukluk, duygudurum bozuklugu, bunalti bozuklugu gelisebilir.
Tedavisinde konusarak rahatlatma yararli degildir. Bilinç kapaliyken takip, belirtilere yönelik tedavi, sessiz ve karanlik oda saglamak, antipsikotik ve bunalti gidericiler sayilabilir.
K. Sakinlestirici Uyku Verici (Sedatif Hipnotik ) Bagimliligi:
Sakinlestiriciler gerilim azalticidir, genellikle bunalti gidericilerle esanlamli kullanilir. Sakinlestirici ve bunalti gidericiler de doza bagli olarak uyku verebilir, uyku vericiler de gündüz sakinlesmesi yapabilirler. Bu grup içinde bulunan ilaçlar benzodiyazepinler (Diazem, Rohypnol, Xanax, Valium gibi) ve barbitüratlardir.
Fizyolojik ve psikolojik bagimliliklari vardir. Tolerans da gelisir. Çogunlukla yesil reçeteli ilaçlardir. Sarhoslugunda (entoksikasyon) uygunsuz cinsel veya saldirgan davranis, oynak duygudurum, yargilama bozuklugu, sözleri geveleyerek konusma, sarsak hareketler, sendeleyerek yürüme, nistagmus (göz oynamasi), dikkat/bellek bozuklugu, uykululuk veya koma görülebilir.
Yoksunluk belirtileri ise: terleme, nabiz artisi, elde titreme, uykusuzluk, bulanti-kusma, gelip geçici varsanilar (görsel, isitsel, dokunsal), huzursuzluk, bunalti, sara benzeri kasilma nöbetleri. Özellikle barbitürat yoksunlugu yasami tehdit edebilir. Sakinlestirici, uyku verici ve bunalti gidericilerle ilgili kalici bunama, kalici bellek bozuklugu, psikotik bozukluk gelisebilir.
Alkol ile alindiklarinda zehirlenme olasiligi artmaktadir.
Tedavisinde psikiyatrik yardim, çevre destegi, uyku vericiler sayilabilir. Bagimlilik maddesini yeni bir maddeyle degistirmekten kaçinmalidir.
PORO MUSTAFA ULUDAG
|
Konu: KÖTÜ ALISKANLIKLAR VE NEDENLERI
